Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân

Đề bài: Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân.

Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

I. MỞ BÀI:

- “Người lái đò sông Đà” là một thiên tuỳ bút tuyệt vời của Nguyễn Tuân nằm trong tập bút kí “Sông Đà” (1960). Tác phẩm là kết quả của chuyến đi thực tế lên vùng Tây Bắc của Nguyễn Tuân vào năm 1958.

- Đọc “Người lái đò sông Đà”, chúng ta bắt gặp hình tượng một con người lao động trí dũng, tài hoa, một người nghệ sĩ trên lĩnh vực chèo thuyền vượt thác đã chiến thắng sức mạnh của thiên nhiên hung bạo.

II. THÂN BÀI:

- “Người lái đò sông Đà” là một tác phẩm viết về một con người lao động trên sông nước, đó là ông lái đò. Bằng tấm lòng yêu thương, trân trọng con người, Nguyễn Tuân đã ca ngợi hết lời về một người lao động trí dũng, một nghệ sĩ tài hoa trong lĩnh vực chèo đò vượt ghềnh thác sông Đà.

- Trong phần đầu tác phẩm, Nguyễn Tuân đã giới thiệu khá rõ rệt về lai lịch của người lái đò sông Đà:

+ Đó là một ông lão gần bảy mươi tuổi, “làm nghề chở đò dọc” suốt sông Đà đã mười năm liền và thôi làm đò cũng gần chục năm nay, quê ông ở “ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh” Lai Châu.

+ Đó là một người lái đò lão luyện “trên dòng sông Đà, ông xuôi ngược hơn 100 lần rồi, chính tay giữ lái độ 60 lần” trong thời gian hơn mười năm sống trên sông nước.

- Binh pháp Tôn Võ Tử nói: “Biết mình biết người trăm trận trăm thắng”.

+ Sở dĩ người lái đò sông Đà bất khả chiến bại trong số hơn một trăm lần vượt thác sông Đà đầy nguy hiểm vì ông đã nằm lòng đối tượng chiến đấu của mình. Nguyễn Tuân gọi ông là “thổ công” trên sông nước.

+ Ông là một con người hiểu biết, từng trải, thành thạo về con sông đến mức độ “lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở”.

+ Người đò nằm lòng con sông như thuộc một trường thiên anh hùng ca “thuộc tất cả những cái chấm than, chấm câu và những đoạn xuống dòng”.

→ Một con người từng trải, hiểu biết, thành thạo nghề lái đò và nắm chắc đối tượng chiến đấu của mình.

- Cái tài năng, bản lĩnh và những phẩm chất tuyệt vời của người lái đò sông Đà được Nguyễn Tuân thể hiện tập trung nhất trong cảnh chiến đấu với ba trùng vi thạch trận.

Như một vị tướng tài ba, ông lái đò đã điều khiển thế trận như một chiến lược, chiến thuật độc đáo.

+ Ở trùng vi thứ nhất:

o Sông Đà chia thành năm cửa trận, trong đó có bốn cửa tử và một cửa sinh, cửa sinh được nguỵ trang nằm lập lờ bí hiểm phía tả ngạn.

o Vừa vào thạch trận “sóng, nước, đá sông hò la vang dậy”, ùa vào định “bẻ gãy cán chèo võ khí” trên tay người lái đò. Sóng nước như một đám quân liều mạng xông vào “đá trái”, “thúc gối vào bụng, vào hông thuyền”. Nước như một đô vật “túm thắt lưng ông đò đòi vật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt” rồi đánh miếng “đòn hiểm’ vào chỗ “hạ bộ”.

o Bị trúng đòn, mắt người lái đò như thấy “một cửa bể đom đóm” nhưng ông vẫn “cố nén vết thương”, “hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái”. Trên “con thuyền sáu bơi chèo” vẫn nghe rõ “tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo” của ông. Ông lái đò thật sự là một con người lão luyện, luôn bình tĩnh, dũng cảm, biết nén mọi đau đớn để chiến thắng đối chủ hiểm ác của mình..

+ Ở trùng vi hai:

o Kẻ địch thay chiến thuật. Chúng tăng thêm nhiều cửa tử, cửa sinh lại bố trí lệch sang phía bờ hữu ngạn nhằm đánh lừa con thuyền.

o Ông lái đò đã “nắm chắt binh pháp của thần sông thần đá” nên đã “nắm chặt được bờm sóng đúng luồng” rồi “ghì cương lái (...) mà phóng nhanh vào cửa sinh”.

o “Đám thuỷ quân” định “níu thuyền lôi vào tập đoàn cửa tử”. Nhưng ông đã có cách trị bọn chúng. Đứa thì “ông tránh mà rảo bơi chèo lên”, đứa thì ông “chặt đôi ra để mở đường tiến”. Từ đó, ta thấy ông lái đò là một con người có nhiều kinh nghiệm, có hành động chuẩn xác, mau lẹ, quyết đoán, một ông lão thông minh tài giỏi.

+ Ở trùng vi thứ ba:

o Ít cửa hơn nhưng “bên phải, bên trái đều là nguồn chết cả”. Cửa sinh nằm giữa bọn đá hậu vệ của con thác.

o Ông lái đò như một chỉ huy dạn dày kinh nghiệm: “Cứ phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa” mà vượt qua cổng đá, cánh mở, cánh khép. “Thuyền như một mũi tên xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động lái được, lượn được. Thế là hết thác.” Đến đây, trình độ chèo thuyền lái đò vượt thác của người lái đò đã đạt đến mức độ tài hoa, đã nâng lên thành nghệ thuật chèo đò, là một tay chèo điêu luyện, một nghệ sĩ trên sông nước. Nói như Nguyễn Tuân đó là “một tay lái ra hoa”.

- Sau khi chiến thắng ba vòng trùng vi thạch trận, vượt qua những “cửa ải nước dữ tướng dữ quân tợn”, đêm ấy ông lái đò và những người bạn sông nước của mình “đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam” và chỉ bàn về chuyện “cá anh vũ, cá dầm xanh và những hầm cá, hang cá mùa khô nổ những tiếng to như mìn bộc phá rồi cá túa ra đầy tràn ruộng” mà không nhắc đến chiến công trên sông nước vừa qua.

→ Một con người khiêm tốn, xem chuyện chiến thắng dòng sông Đà hung hãn là một câu chuyện đời thường không cần phải bận tâm, không đáng để tự hào.

=> Qua ba lần vượt trùng vi thạch trận, tác giả ca ngợi sự trí dũng tài hoa, ca ngợi tư thế chiến thắng của con người trước thiên nhiên hung hãn, mà cụ thể là chính dòng sông Đà nham hiểm thâm độc, quỷ quỵêt hung bạo, lắm chứng lắm tật.

III. KẾT BÀI:

- Hình tượng người lái đò sông Đà là một con người bình dị mà phi thường được Nguyễn Tuân khắc hoạ như một biểu tượng đẹp của con người Việt Nam trong công cuộc xây dựng đất nước. Đó là một cách nhìn, một cách khám phá và khẳng định vẻ đẹp của con người Việt Nam trong thời đại mới. Ông lái đò chính là “thứ vàng mười đã qua thử lửa” của con người Tây Bắc.

- Ba lần vượt trùng vi thạch trận đã toát lên những vẻ đẹp tuyệt vời của một con người lao động trí dũng, một nghệ sĩ tài hoa trong lĩnh vực chèo thuyền vượt thác. Ca ngợi hình tương người lái đò sông Đà chính là một cách tôn vinh tài năng, ý chí, nghị lực của con người trong công cuộc chinh phục thiên nhiên. Qua đó, Nguyễn Tuân còn khẳng định với chúng ta rằng chủ nghĩa anh hùng cách mạng đâu phải chỉ dành riêng cho cuộc chiến đấu chống ngoại xâm mà còn thể hiện sâu sắc trong việc xây dựng và chinh phục thiên nhiên./.